LEGNICA MIASTO OGRODÓW
06.08.2009
Grażyna Humeńczuk
MIASTO OGRODÓW
Pod koniec XIX wieku, miejskie ogrody publiczne w Europie stały się ważnym, świadomie kształtowanym elementem planu miasta, związanym z układem urbanistycznym oraz zastaną zielenią podmiejską. Służyły upiększaniu miasta, były miejscem spacerów i wypoczynku, wpływały na poprawę warunków higienicznych życia ludności miejskiej.
Rozwój systemu zieleni publicznej był i jest odbiciem aspiracji politycznych i kulturalnych oraz preferencji estetycznych społeczności miejskiej.
Pierwsze tego typu ogrody powstawały często na obszarach dawnych umocnień, które przekształcano w pierścień zieleni otaczający Stare Miasto. W Legnicy na terenach obwałowań i fortyfikacji, rozebranych z rozkazu pruskiego króla Fryderyka Wielkiego, sadzono w 2. poł. XVIII wieku lipy i drzewa owocowe, tworząc zachęcające do spacerów promenady. Tereny te z czasem zostały jednak przeznaczone pod zwartą zabudowę. W XIX wieku powstał Miejski Park, liczne skwery i place ozdobione zielenią, ulice obsadzone szpalerami drzew, a surowość kamienic czynszowych łagodziły przedogrody.
Rozwój terenów zielonych oraz wystawy ogrodnicze sprawiły, iż Legnica zyskała miano „miasta ogrodów”. Po raz pierwszy określenia tego użyła śląska prasa jesienią 1892 roku z okazji wystawy chryzantem zorganizowanej przez Legnicki Związek Ogrodniczy (Liegnitzer Gartenbau Verein). Siedem lat później uznano, iż otwarcie palmiarni daje Legnicy prawo do nazwania jej „śląskim miastem ogrodów”.
W owym czasie władze miasta szczyciły się faktem, iż w Legnicy na jednego mieszkańca przypadała największa na Śląsku powierzchnia terenów zielonych.
Od 1845 roku istniało w Legnicy Miejskie Ogrodnictwo, wspomagane od 1876 roku przez Zarząd Promenad. W 1863 roku powstał wspomniany Legnicki Związek Ogrodniczy, który od 1865 roku systematycznie organizował wystawy ogrodnicze ( roślin, sprzętu i budownictwa). W 1893 roku powołano do życia Stowarzyszenie Upiększania Promenad ( Promenaden-Verschönerungs-Verein).
PARK
Duma przedwojennej Legnicy - Miejski Park, istnieje do dziś. Usytuowany został między Kaczawą i Młynówką, na łąkach położonych w południowo-zachodniej części podmiejskich terenów Legnicy. Obszar parku zagospodarowywany był etapami. W swoim zasadniczym zrębie został ukształtowany w 2. poł. XIX wieku Jego początki sięgają jednak 1802 roku, kiedy to obsadzono - w stylu angielskim - topolami i krzewami, obszar położony na południe od obecnego Koziego Stawu, zwany później labiryntem (Irrgarten). W latach 1844-1845, w tym samym stylu , zagospodarowano teren dawnego cmentarza parafialnego kościoła Najświętszej Marii Panny, zamkniętego w 1822 roku.
Kręgosłupem, całego założenia parkowego stała się „szeroka i piękna” lipowa aleja nosząca imię fundatora Johanna Gottfrieda Baumgarta (obecnie Aleja Orła Białego), wytyczona w 1857 roku, oddana do użytku dwa lata później .
Czynnemu wypoczynkowi służyła trasa, wytyczona w 1877 r. , przeznaczona do uprawiania jeździectwa, usytuowana w południowo-zachodniej części błoni, na lewym brzegu Kaczawy. W tym samym czasie powstał Kozi Staw.
W 1880 roku obszar parku powiększył się o tereny, na których zorganizowano Pierwszą Dolnośląską Wystawę Rzemiosła (Erste Niederschlesische Gewerbeausstellung), od wschodu zamknięte Młynówką, od zachodu aleją Baumgarta. Powstał tam tzw. Austellungspark (Park Wystawowy), w którym założono rosarium składające się z 900 krzewów różanych. Osią tej części parku stała się aleja z fontannami i pomnikami, poprowadzona równolegle do dzisiejszej ulicy A. Mickiewicza (Louisenstraße) . W 1881 roku teren wzbogacono o staw z malowniczą kładką, ulubione miejsce pobytu łabędzi i innego wodnego ptactwa. W pobliżu, od 1900 roku działał mały ogród zoologiczny, założony z inicjatywy Ludwiga Mattheusa, ówczesnego kierownika Miejskiego Zarządu Promenad. W zwierzyńcu można było oglądać sarny, białe daniele i bociany.
W rozwiązaniach przestrzennych, estetycznych i technicznych legnickiego Parku Miejskiego odnaleźć można odbicie tendencji europejskich. Od początku okresu wiktoriańskiego rozpowszechnił się zwyczaj eksponowania latem, na odkrytym gruncie, roślin egzotycznych tworzących subtropical garden. Konieczne do tego celu były dużych rozmiarów konstrukcje ze stali i szkła, które umożliwiały przechowywanie tych roślin w okresie zimowym. Szklarnie należały do najbardziej kosztownych inwestycji technicznych w ogrodnictwie.
Pierwsza szklarnia w Legnicy powstała na terenie Miejskiego Ogrodnictwa jako przybudówka do domu ogrodnika. Podczas wystawy ogrodniczej w 1883 r. ( 7.Schlesische Gartenbau-Ausstellung ) pokazana została grupa palm i dracen, wysadzonych do gruntu w donicach, tworząca egzotyczny ogród. Jednak dopiero dzięki szklarni powstałej w 1887 roku, Miejskie Ogrodnictwo podjęło masową uprawę roślin ozdobnych z rodziny bananowatych. Pozwoliło to na stworzenie, około 1890 roku, upragnionego egzotycznego ogrodu . W okresie letnim bananowce wystawiane były nieopodal południowej części Domu Strzeleckiego , stając się atrakcją parku znaną jako Bananowy Gaj - Musenhain (od łaciñskiej nazwy odmiany rośliny Musa ensete).
W 1899 roku , w pierwszym letnim sezonie po otwarciu palmiarni , ekspozycja egzotycznych roślin w pobliżu Domu Strzeleckiego wzbogacona została o nowe palmy, całość zaczęto nazywać Gajem Tropikalnym ( Tropenhain) lub Palmowym ( Palmenhain).
W 1905 roku, w pobliżu Tropikalnego Gaju, dzięki środkom Towarzystwa Upiększania Promenad, powstała kolejna osobliwość - mały staw z podgrzewaną wodą, zwany Nymphaerium ( od łac. nazwy roślin z rodziny grzybieniowatych - Nymphaea). W okresie letnim można było oglądać w nim takie rośliny,jak : wiktoria królewska (Victoria regia), grzybienie (Nymphaea) w różnych formach i kolorach oraz lotosy ( Nulembo).
Kolejne zmiany przyniosła zorganizowana przez Towarzystwo Ogrodnicze Niemiecka Wystawa Róż , Dalii i Śląskiego Ogrodnictwa (Deutsche Rosen-, Dahlien- und schlesiche Gartenbau-Ausstellung). Wówczas to, w południowej części terenów wystawowych, powstał nowy, większy staw z podgrzewaną wodą o powierzchni 800 m2. Na teren przyległy do nowego Nymphaerium przeniesiono ekspozycję roślin egzotycznych (Palmenhain). Nad stawem zbudowana została pergola, a nieopodal altanka w formie japoñskiej świątyni. Wokół stawu rosły m.in. bambusy i trzcina cukrowa. W wodzie można było podziwiać egzemplarze wiktorii królewskiej (Victoria Regia) i wiktorii brazylijskiej (Victoria Cruciana) a także ponad 60 róznobarwnych grzybieni ( Nymhaea). Wieczorem gaj palmowy i staw były iluminowane.
Znaczące rozszerzenie powierzchni Parku Miejskiego miało miejsce w 1927 roku i związane było z realizacją ogromnego przedsięwzięcia, jakim była Wystawa Niemieckiego Ogrodnictwa i Śląskiego Rzemiosła znana jako GUGALI.
Na terenie parku z czasów dawnej świetności Gaju Palmowego zachowały się do dzisiaj: staw, pergola ( z 1927 r.) oraz znajdujące się obok bloki granitu, stanowiące niegdyś element letniej ekspozycji kolekcji kaktusów.
KOZI STAW
W 1876 roku na czele miejskiego Zarządu Promenad stanął Erich Schneider. Wkrótce za jego sprawą w miejscu podmokłej łąki powstał Kozi Staw (Ziegenteich), stając się niezwykle atrakcyjnym krajobrazowo elementem Miejskiego Parku. Do 1881 roku na środku zbiornika pojawiła się wyspa, zostały podwyższone brzegi oraz uregulowany dopływ i odpływ wody. Od wiosny 1881 roku legniczanie mogli odbywać po Kozim Stawie przejażdżki gondolami. Zimą służył miłośnikom łyżwiarstwa. Promenada wokół stawu była w lecie ulubionym miejscem spacerów legniczan.
MIASTO OGRODÓW
Pod koniec XIX wieku, miejskie ogrody publiczne w Europie stały się ważnym, świadomie kształtowanym elementem planu miasta, związanym z układem urbanistycznym oraz zastaną zielenią podmiejską. Służyły upiększaniu miasta, były miejscem spacerów i wypoczynku, wpływały na poprawę warunków higienicznych życia ludności miejskiej.
Rozwój systemu zieleni publicznej był i jest odbiciem aspiracji politycznych i kulturalnych oraz preferencji estetycznych społeczności miejskiej.
Pierwsze tego typu ogrody powstawały często na obszarach dawnych umocnień, które przekształcano w pierścień zieleni otaczający Stare Miasto. W Legnicy na terenach obwałowań i fortyfikacji, rozebranych z rozkazu pruskiego króla Fryderyka Wielkiego, sadzono w 2. poł. XVIII wieku lipy i drzewa owocowe, tworząc zachęcające do spacerów promenady. Tereny te z czasem zostały jednak przeznaczone pod zwartą zabudowę. W XIX wieku powstał Miejski Park, liczne skwery i place ozdobione zielenią, ulice obsadzone szpalerami drzew, a surowość kamienic czynszowych łagodziły przedogrody.
Rozwój terenów zielonych oraz wystawy ogrodnicze sprawiły, iż Legnica zyskała miano „miasta ogrodów”. Po raz pierwszy określenia tego użyła śląska prasa jesienią 1892 roku z okazji wystawy chryzantem zorganizowanej przez Legnicki Związek Ogrodniczy (Liegnitzer Gartenbau Verein). Siedem lat później uznano, iż otwarcie palmiarni daje Legnicy prawo do nazwania jej „śląskim miastem ogrodów”.
W owym czasie władze miasta szczyciły się faktem, iż w Legnicy na jednego mieszkańca przypadała największa na Śląsku powierzchnia terenów zielonych.
Od 1845 roku istniało w Legnicy Miejskie Ogrodnictwo, wspomagane od 1876 roku przez Zarząd Promenad. W 1863 roku powstał wspomniany Legnicki Związek Ogrodniczy, który od 1865 roku systematycznie organizował wystawy ogrodnicze ( roślin, sprzętu i budownictwa). W 1893 roku powołano do życia Stowarzyszenie Upiększania Promenad ( Promenaden-Verschönerungs-Verein).
PARK
Duma przedwojennej Legnicy - Miejski Park, istnieje do dziś. Usytuowany został między Kaczawą i Młynówką, na łąkach położonych w południowo-zachodniej części podmiejskich terenów Legnicy. Obszar parku zagospodarowywany był etapami. W swoim zasadniczym zrębie został ukształtowany w 2. poł. XIX wieku Jego początki sięgają jednak 1802 roku, kiedy to obsadzono - w stylu angielskim - topolami i krzewami, obszar położony na południe od obecnego Koziego Stawu, zwany później labiryntem (Irrgarten). W latach 1844-1845, w tym samym stylu , zagospodarowano teren dawnego cmentarza parafialnego kościoła Najświętszej Marii Panny, zamkniętego w 1822 roku.
Kręgosłupem, całego założenia parkowego stała się „szeroka i piękna” lipowa aleja nosząca imię fundatora Johanna Gottfrieda Baumgarta (obecnie Aleja Orła Białego), wytyczona w 1857 roku, oddana do użytku dwa lata później .
Czynnemu wypoczynkowi służyła trasa, wytyczona w 1877 r. , przeznaczona do uprawiania jeździectwa, usytuowana w południowo-zachodniej części błoni, na lewym brzegu Kaczawy. W tym samym czasie powstał Kozi Staw.
W 1880 roku obszar parku powiększył się o tereny, na których zorganizowano Pierwszą Dolnośląską Wystawę Rzemiosła (Erste Niederschlesische Gewerbeausstellung), od wschodu zamknięte Młynówką, od zachodu aleją Baumgarta. Powstał tam tzw. Austellungspark (Park Wystawowy), w którym założono rosarium składające się z 900 krzewów różanych. Osią tej części parku stała się aleja z fontannami i pomnikami, poprowadzona równolegle do dzisiejszej ulicy A. Mickiewicza (Louisenstraße) . W 1881 roku teren wzbogacono o staw z malowniczą kładką, ulubione miejsce pobytu łabędzi i innego wodnego ptactwa. W pobliżu, od 1900 roku działał mały ogród zoologiczny, założony z inicjatywy Ludwiga Mattheusa, ówczesnego kierownika Miejskiego Zarządu Promenad. W zwierzyńcu można było oglądać sarny, białe daniele i bociany.
W rozwiązaniach przestrzennych, estetycznych i technicznych legnickiego Parku Miejskiego odnaleźć można odbicie tendencji europejskich. Od początku okresu wiktoriańskiego rozpowszechnił się zwyczaj eksponowania latem, na odkrytym gruncie, roślin egzotycznych tworzących subtropical garden. Konieczne do tego celu były dużych rozmiarów konstrukcje ze stali i szkła, które umożliwiały przechowywanie tych roślin w okresie zimowym. Szklarnie należały do najbardziej kosztownych inwestycji technicznych w ogrodnictwie.
Pierwsza szklarnia w Legnicy powstała na terenie Miejskiego Ogrodnictwa jako przybudówka do domu ogrodnika. Podczas wystawy ogrodniczej w 1883 r. ( 7.Schlesische Gartenbau-Ausstellung ) pokazana została grupa palm i dracen, wysadzonych do gruntu w donicach, tworząca egzotyczny ogród. Jednak dopiero dzięki szklarni powstałej w 1887 roku, Miejskie Ogrodnictwo podjęło masową uprawę roślin ozdobnych z rodziny bananowatych. Pozwoliło to na stworzenie, około 1890 roku, upragnionego egzotycznego ogrodu . W okresie letnim bananowce wystawiane były nieopodal południowej części Domu Strzeleckiego , stając się atrakcją parku znaną jako Bananowy Gaj - Musenhain (od łaciñskiej nazwy odmiany rośliny Musa ensete).
W 1899 roku , w pierwszym letnim sezonie po otwarciu palmiarni , ekspozycja egzotycznych roślin w pobliżu Domu Strzeleckiego wzbogacona została o nowe palmy, całość zaczęto nazywać Gajem Tropikalnym ( Tropenhain) lub Palmowym ( Palmenhain).
W 1905 roku, w pobliżu Tropikalnego Gaju, dzięki środkom Towarzystwa Upiększania Promenad, powstała kolejna osobliwość - mały staw z podgrzewaną wodą, zwany Nymphaerium ( od łac. nazwy roślin z rodziny grzybieniowatych - Nymphaea). W okresie letnim można było oglądać w nim takie rośliny,jak : wiktoria królewska (Victoria regia), grzybienie (Nymphaea) w różnych formach i kolorach oraz lotosy ( Nulembo).
Kolejne zmiany przyniosła zorganizowana przez Towarzystwo Ogrodnicze Niemiecka Wystawa Róż , Dalii i Śląskiego Ogrodnictwa (Deutsche Rosen-, Dahlien- und schlesiche Gartenbau-Ausstellung). Wówczas to, w południowej części terenów wystawowych, powstał nowy, większy staw z podgrzewaną wodą o powierzchni 800 m2. Na teren przyległy do nowego Nymphaerium przeniesiono ekspozycję roślin egzotycznych (Palmenhain). Nad stawem zbudowana została pergola, a nieopodal altanka w formie japoñskiej świątyni. Wokół stawu rosły m.in. bambusy i trzcina cukrowa. W wodzie można było podziwiać egzemplarze wiktorii królewskiej (Victoria Regia) i wiktorii brazylijskiej (Victoria Cruciana) a także ponad 60 róznobarwnych grzybieni ( Nymhaea). Wieczorem gaj palmowy i staw były iluminowane.
Znaczące rozszerzenie powierzchni Parku Miejskiego miało miejsce w 1927 roku i związane było z realizacją ogromnego przedsięwzięcia, jakim była Wystawa Niemieckiego Ogrodnictwa i Śląskiego Rzemiosła znana jako GUGALI.
Na terenie parku z czasów dawnej świetności Gaju Palmowego zachowały się do dzisiaj: staw, pergola ( z 1927 r.) oraz znajdujące się obok bloki granitu, stanowiące niegdyś element letniej ekspozycji kolekcji kaktusów.
KOZI STAW
W 1876 roku na czele miejskiego Zarządu Promenad stanął Erich Schneider. Wkrótce za jego sprawą w miejscu podmokłej łąki powstał Kozi Staw (Ziegenteich), stając się niezwykle atrakcyjnym krajobrazowo elementem Miejskiego Parku. Do 1881 roku na środku zbiornika pojawiła się wyspa, zostały podwyższone brzegi oraz uregulowany dopływ i odpływ wody. Od wiosny 1881 roku legniczanie mogli odbywać po Kozim Stawie przejażdżki gondolami. Zimą służył miłośnikom łyżwiarstwa. Promenada wokół stawu była w lecie ulubionym miejscem spacerów legniczan.
Opublikował: dborowiec_l |
Dodano: 06.08.2009 |
Wyświetleń: 840
