Legnica - Oficjalny Portal Miasta

W legnickim Rynku eksponowane są już dwie wystawy plenerowe poświęcone dziejom Akademii Rycerskiej i obecnie odrestaurowanej perle tego obiektu – Sali Królewskiej. Na ponad dwudziestu planszach znajdziemy tam bogatą dokumentację ikonograficzną – grafiki, zdjęcia archiwalne i współczesne, porównujące stan pierwotny obiektu z jego wyglądem po remoncie i rewitalizacji, a także plany i mapy. Warto zatrzymać się, by poznać trudne losy tego skarbu architektury barokowej. Zapraszamy też na stronę www.legnica.eu, gdzie przygotowana jest dedykowana Akademii podstrona.

Publikujemy zarys historii Sali Królewskiej, autorstwa Grażyny Humeńczuk z Muzeum Miedzi, który może być dla mieszkańców miasta i turystów źródłem wielu interesujących i mało znanych informacji.

Monumentalny gmach mieszczący legnicką Akademię Rycerską powstawał etapami, uzyskując swój zasadniczy kształt w latach 1709-1738.

Najstarszą jego częścią jest ujeżdżalnia wzniesiona w 1709 roku wg. projektu nauczyciela legnickiej Akademii Chrystiana Gottlieba Hertela. Parter obiektu zajmowała obejmująca dwie kondygnacje sala maneżowa, piętro sala do nauki fechtunku i tańca.

Ujeżdżalnia pełniła swoją funkcję do 1902 roku, na piętrze ulokowano garderoby i suszarnie. Inicjatorem przebudowy gmachu dawnej ujeżdżalni i autorem ideowej wymowy całego przedsięwzięcia był ówczesny kurator Akademii Rycerskiej, Ślązak Carl August von Kospoth. Głównym celem jego działań była adaptacja górnej kondygnacji na aulę szkolną poświęconą cesarzowi Wilhelmowi II. nazwaną Salą Królewską (Königssaal). Aby zapewnić auli bezpośrednie wejście od strony dziedzińca, wzniesiono między dwiema częściami skrzydła zachodniego, wieżę kryjącą klatkę schodową.

Projekt architektoniczny oraz nadzór nad jego wykonaniem powierzono radcy budowlanemu rejencji legnickiej Fritzowi Pfeifferowi. Prace budowlane prowadzono w latach 1902-1903.

Środki na realizację całego przedsięwzięcia pochodziły z różnych źródeł. Budowa części zewnętrznej, czyli wieży z klatką schodową oraz prace budowlane w sali zostały sfinansowane z kasy ministerstwa. Kwotę 15.000 marek na wystrój Sali Królewskiej przekazał z prywatnej szkatuły sam cesarz. Pozostałe środki Kospoth dostał od protektorów Akademii, osobistych przyjaciół i absolwentów szkoły.

Uroczyste otwarcie i poświęcenie nowej auli odbyło się 16 stycznia 1904 roku. Przybyłych gości podejmował kurator Akademii hrabia Kospoth. Cesarza reprezentował generał von Kessel. Osobiście uczestniczyli nadprezydent prowincji śląskiej Robert von Zedlitz Trützschler, prezydent rejencji legnickiej Günther von Seherr-Thoß, naczelnik powiatu baron  von Richthofen , radca szkolny prowincji  i wielu innych dostojników z miasta i prowincji. Obecni byli także nauczyciele, urzędnicy i wychowankowie, goście wypełniali dużą salę do ostatniego miejsca. (…)

Z zachowanych nielicznych fotografii dokumentujących wygląd sali, opisów zamieszczonych w lokalnej prasie oraz tego, co zachowało się do dnia dzisiejszego, można odtworzyć jej wystrój w okresie świetności.

Sala Królewska zajmująca całą przestrzeń najwyższej kondygnacji skrzydła północo-zachodniego o powierzchni 367 m2, posiada kolebkowe sklepienie o przekroju eliptycznym.W opisach z epoki podkreślano nowoczesne rozwiązania techniczne, m.in. fakt, iż w  konstrukcji dachu zastosowano rodzaj żelaznego rusztu, na którym trzyma się eliptyczna forma sklepienia. Użyto tynku Rabitza, a także zadbano o zabezpieczenia przeciwpożarowe. Wejście główne wiodło  przez  nowo wzniesioną wieżę.

Surowe wnętrze ozdobione zostało bogatą dekoracją stiukową, utrzymaną w stylu późnego baroku. Ściany, sufit oraz wnęki okienne pokryto motywami kwiatów, gałązek winorośli, owocow i putt. Sklepienie obramowane zostało profilowaną otoczką z ornamentem muszlowym i wicią roślinną. Dekorację sali zaprojektował i wykonał Kretzschmar – rzeźbiarz z Berlina. Opisy z epoki podkreślają artystyczny charakter sztukaterii. Ponadto identyfikują  przedstawienia na suficie jako: cztery pory roku, cztery pory dnia, jak również sztukę i naukę zobrazowane przez alegoryczne figury. Zwracają uwagę na  pokryte ornamentami filary oraz wnęki okienne z bogatymi stiukami.

Głównym elementem wystroju Sali Królewskiej był obraz z pełnopostaciowym wizerunkiem cesarza Wilhelma II, umieszczony w stiukowej ramie, w której bogatą dekorację wpleciono u dołu orła, zaś u góry - monogram władcy oraz cesarską koronę podtrzymywaną przez dwa putta.

Osiemnastowieczny kominek, znajdujący się w przeciwległej ścianie, otrzymał nową formę architektoniczną z bogatą stiukową oprawą dekoracyjną. Obramowanie wnęki paleniska ozdobił herb Legnicy. Centralną część nadstawy wypełniała (niezachowana) brązowa płyta z przedstawianiem św. Jerzego walczącego ze smokiem. Po obu jej stronach znajdowały się pełnoplastyczne hełmy rycerskie z pióropuszami.Tuż nad płaskorzeźbą umieszczona została  inskrypcja Dieser Saal wurde erbaut unter der glorreichen Regierung Wilhelms II und Kospoths Kuratorium 1902-1903. (Sala ta została wzniesiona za pełnego chwały panowania Wilhelma II i kuratora Kospotha 1902-1903). Na gzymsie nadstawy umieszczono zwieńczony koroną cesarską kartusz z tablicą zawierającą  monogram RA – skrót nazwy Ritter Akademie. Po obu stronach kartusza ulokowano dwie tarcze herbowe podtrzymywane przez putta.Po lewej stronie herb Hohenzollernów, a po prawej herb kuratora hrabiego Kospotha. Sala posiadała trzy żyrandole, środkowy na 60, boczne na 40 świec elektrycznych. Podłoga wykonana była z dębowego parkietu.

W szesnastu oknach Sali Królewskiej znajdowały się witraże herbowe ufundowane przez rody szlacheckie, których synowie otrzymali wychowanie w Akademii Rycerskiej.  Każde z okien zawierało trzy herby połączone wieńcem laurowym oraz bordiurą, w sumie w auli było około pięćdziesięciu herbów. Witraże powstały w znanej niemieckiej pracowni Fritza Geigesa we Fryburgu Bryzgowijskim (Freiburg in Breisgau).

Z bogatego wystroju sali do dnia dzisiejszego zachowały się tylko sztukaterie. Zaginęły lub uległy zniszczeniu: wizerunek Wilhelma II, brązowa płyta znad kominka, żyrandole oraz  witraże.

W gmachu Akademii Rycerskiej w latach 1945-1978 znajdowały się sowieckie magazyny i pracownie. Po przejęciu budynków przez polską administrację witraże w dawnej Sali Królewskiej, mocno zniszczone, jednak znajdowały się na swoim miejscu. Później witraże w niewyjaśnionych okolicznościach zaginęły. Pewna ilość znajduje się w zbiorach Muzeum Architektury we Wrocławiu, gdzie trafiły jako przekaz Ministerstwa Kultury i Sztuki pod koniec lat 70. XX wieku. Zostały zatrzymane na granicy państwa i przejęte przez Urząd Celny. W sumie w zbiorach wrocławskiego muzeum znajduje się ponad 20 fragmentów witraży pochodzących z dawnej Sali Królewskiej. Cztery fragmenty wypożyczone zostały do Muzeum Miedzi w Legnicy. Weszły one w skład stałej ekspozycji poświęconej dziejom Akademii Rycerskiej.

Od momentu otwarcia w 1904 roku Sala Królewska przez 40 lat służyła szkolnej społeczności. Od 1945 roku używana była jako magazyn przez wojska sowieckie. Oddana wraz z całym kompleksem w 1978 r. polskiej administracji, doczekała się renowacji, zakończonej w 2015 roku. (…)