Źródła utrzymania, sytuacja bytowa
Źródła utrzymania, sytuacja bytowa
Zdecydowana większość rodzin cygańskich żyje w ubóstwie. Pracę stałą miało tylko 6 osób (4 pracowały w legnickich firmach, 2 prowadziły działalność gospodarczą - handel). Ze świadczeń emerytalnych korzystała 1 osoba, a rentowych 17 (renty socjalne, chorobowe, rodzinne). Łącznie 26 osób systematycznie otrzymywało pieniądze, które zasilały budżet całej rodziny. Podstawowym źródłem utrzymania jest pomoc społeczna, z której korzysta ok. 90 % rodzin. Objęte są one wszystkimi formami świadczeń: otrzymują zasiłki pieniężne (stałe, okresowe, jednorazowe), zasiłki rodzinne (m.in. z tytułu urodzenia dziecka, posiadania dzieci, samotnego wychowywania dziecka), dodatki mieszkaniowe, pomoc rzeczową (węgiel). Korzystają także z bezpłatnych obiadów w noclegowni, a dzieci uczęszczające do szkoły z opłaconych obiadów stołówkach szkolnych. W okresie wakacji mogą korzystać z półkolonii i pojechać na obóz harcerski.
Innym źródłem utrzymania jest pomoc ze strony innych członków rodziny. Mimo ogólnej biedy, Cyganie gotowi są do niesienia pomocy (żywność, odzież, leki) członkom najbliższej rodziny, znajdującym się w sytuacji trudniejszej od ich. Pewna część rodzin otrzymuje niewielką pomoc od sióstr, braci i dzieci przebywających na stałe za granicą (Niemcy, Anglia, Szwajcaria, Szwecja). Kilka osób próbuje dorobić handlując „cygańskimi patelniami”, firanami, skórzaną odzieżą. Można je spotkać na targowisku w Legnicy i Lubinie i innych okolicznych miejscowościach. W okresie wiosenno–letnim mężczyźni imają się prac dorywczych, najczęściej na budowach, niekiedy daleko od Legnicy, także za granicą. Pewna grupa kobiet dorabia wróżeniem i chodzeniem po prośbie „o coś do jedzenia” (domy i parkingi centrów handlowych).
Wszystkie te formy pomocy i dodatkowego zarobku nie pozwalają zaspokoić elementarnych potrzeb rodzin w zakresie utrzymania mieszkania, wyżywienia, ubioru, higieny, kształcenia, ochrony zdrowia. Wiele rodzin jest zadłużonych w gazowni, zakładzie energetycznym, wodociągach, ZGM. Z tego powodu w 13 mieszkaniach był odcięty gaz, a w kilku przypadkach również prąd. Zadłużenie w opłatach czynszowych na łączną kwotę 95 174 zł. posiadało 49 rodzin, z tego: 1 rodzina była zadłużona na ponad 20 tys., 4 rodziny na kwoty od 5 tys. zł do 8 tys. zł, 8 rodzin na kwoty od 2 do 5 tys. zł i 36 rodzin na kwotę do 2 tys. zł. Część z nich próbuje zaległości w opłatach czynszowych spłacać w niewielkich ratach (np. 50 zł miesięcznie), inne starają się o jego umorzenie wiedząc, że nigdy nie uda im się wyjść z długu, który będzie stale się powiększał. Niektóre rodziny, zwłaszcza wielodzietne i matki samotnie wychowujące dzieci, odczuwają niedostatek jedzenia. Brakuje im także odzieży sezonowej, szczególnie ciepłej i obuwia.
Warunki mieszkaniowe, higieniczne, sposób żywienia nie pozostają bez wpływu na stan zdrowia Cyganów. Liczne są przypadki cukrzycy, chorób krążenia i układu oddechowego. Choruje wiele dzieci. Sytuację zdrowotną pogarsza brak nawyku regularnego poddawania się badaniom profilaktycznym. Chroniczny brak pieniędzy uniemożliwia korzystanie z leczenia sanatoryjnego. Większość chorujących wykupuje tylko leki najtańsze. Program pomocowy pozwala żywić nadzieję, że również w zakresie zdrowia sytuacja legnickich Romów ulegnie poprawie.31
Rodziny znajdujące się takiej sytuacji socjalnej potrzebują większej i wszechstronnej pomocy. Pytani o to, jakie konkretnie wsparcie jest dla nich najpilniejsze, niemal wszyscy bez wyjątku wyliczają: pomoc w znalezieniu pracy, remont mieszkania, jedzenie, zakup odzieży letniej i zimowej, zakup podręczników dla dzieci, opłacenie przedszkola, dofinansowanie leczenia (wykupu recept) oraz zakup opału na zimę. Wielkość przydziału węgla z MOPS (pół tony) jest oceniana jako daleko nie wystarczająca do ogrzewania mieszkania przez pięć-sześć miesięcy.
We wrześniu 2004r Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM), w ramach programu rzeczowej pomocy Romom, kupiła węgiel (1810 kg na osobę) dla 9 najstarszych Cyganów z Legnicy (urodzonych w latach 1921-1939). Zobowiązała się również jednorazowo dostarczyć tym osobom paczki żywnościowe, środki czystości, ręczniki i pościel o łącznej wartości ok. 600 zł oraz zwrócić koszt zakupu leków do 200 zł (po przedstawieniu faktur z apteki).
Nieprzypadkowo wśród najważniejszych potrzeb na pierwszym miejscu wymieniana jest potrzeba pracy. W Powiatowym Urzędzie Pracy w czerwcu 2004r. zarejestrowanych było 47 osób, w tym 35 kobiet. Wszyscy byli bez prawa do zasiłku. Na jakąkolwiek pracę oczekiwało 18 osób w wieku od 18 do 30 lat (w tym 14 kobiet), 25 osób w wieku od 31 do 50 lat (19 kobiet) i 4 osoby powyżej 51 roku życia (2 kobiety). Cyganie szukający pracy na własną rękę skarżą się, że są dyskryminowani przez potencjalnych pracodawców. Jako przykład opisywali mi sytuację, w której dowiadują się o wolnym miejscu pracy, ale gdy pracodawca przekonuje się, że ma do czynienia z Cyganem, sprawa przestaje być aktualna, albo z kilku kandydatów zawsze wybierany jest Polak. W szczególnie trudnym położeniu są ludzie młodzi, którzy mają za sobą więzienie, ale którzy postanowili zmienić swoje życie, założyli rodziny i chcieliby legalnie zarobkować na ich utrzymanie. Sytuację większości oczekujących na pracę (36 osób) dodatkowo pogarsza brak jakichkolwiek kwalifikacji i stażu pracy oraz poważne niedostatki w elementarnym wykształceniu.
W tej sytuacji pilnym zadaniem staje się zdobycie środków na szkolenie kwalifikacyjne dla kobiet i mężczyzn i ich zatrudnienie subsydiowane u legnickich pracodawców. Możliwość pracy nawet przez kilka miesięcy pozwoliłaby wielu rodzinom zlikwidować zadłużenie za mieszkanie czy energię i na pewien czas istotnie poprawić ich byt.
31 W 2004r. ze środków rządowych i PFRON przystosowano 1 mieszkanie dla potrzeb niepełnosprawnego (koszt ok. 12 tys. zł.). Udzielono mu tez pomocy w pozyskaniu wózka inwalidzkiego.
